Orkide Bitkisine Uygulanan Kültürel İşlemler

KÜLTÜREL İŞLEMLER
Sulama
Fazla sulama orkidelerde çoğunlukla diğer faktörlerden daha fazla zararlı etki yapmaktadır. Kaliteli orkide yetiştiriciliği yapmak için sulama ve su kalitesi oldukça önemli bir faktördür.

Fotoğraf : Orkidelerde sulama sistemi
Orkideler toprak tabakası tamamen ıslanıncaya kadar sulanmalıdır. Bundan sonra ki sulama ise toprak kurumaya başlamadan tekrarlanmamalıdır. Toprak yüzeyinin kurumaya başlaması iklim koşullarına, kabın yapıldığı madde ve çeşidine, bitkinin yaşına bağlıdır. Orkideleri saksı boyutlarına, çeşidine ve yaşına göre gruplandırarak sulama en iyi yöntemdir.

Fotoğraf : Orkide saksılarına sulama başlıklarının yerleştirilmesi
Suyun kalitesi kullanılan su miktarı kadar önemlidir. Cattleya orkideleri pH değeri 4-9 olan su ile sulanabilir. Sert veya yumuşak sular orkidelerin yetişmesine çok az etki yapar. Genellikle sert sular pülverizatör sisteminde kullanılmaz. Çünkü kısa zamanda yaprak yüzeyi beyaz tuza benzer ince bir tabaka halinde kalsiyum kristalleriyle kaplanır.

Fotoğraf : Sulama sisteminin kontrol edildiği ünite

Orkidelerin sulanmasında kullanılan suyun güvenli olup olmadığını anlamak için
analiz yapılmasında fayda vardır.

Gübreleme
En iyi gelişmeyi sağlamak için orkidelerin iki haftada bir gübrelenmesi gerekir. Gübrenin oranı kullanılan ortama göre değişir. Osmunda, ağaç eğreltileri, toprak karışımları, agregatlar 1:1:1 oranında gübrelenmelidir. Göknar ve diğer ağaç kabukları ise 3:1:1 oranında gübre ile gübrelenmelidir. Ağaç kabuğu çürüntüsü ortamında mikroorganizmaların parçalanması sırasında daha fazla azota ihtiyaç gösterdiklerinden ortama mutlaka azot ilave etmek gerekir.

Fotoğraf : Gübreleme tankları
Yavaş çözünen gübreler orkide yetiştiriciliğinde başarılı olmuştur. Eğer bu gübreler kullanılıyorsa aynı oranda uygulanmalı ve aynı miktarda kullanılmalıdır. Yavaş çözünen gübreler kullanım için güvenlidir ve fazla dozda kullanıldığında zarar vermemesi daha mümkündür. Bununla birlikte yine de dozaja uyulması gerekir.
4.3. Hastalık ve Zararlılar
İyi bir orkide yetiştiriciliğinde çevre koşulları ne kadar iyi olursa hastalık ve zararlıların gelişmeside o kadar zor olur. Yetiştiricilerin bitkilerde hastalık ve zararlı olup olmadığını başlangıç safhasında ortaya koyabilmeleri için sürekli kontrol yapmaları gerekir. Orkidelerde görülen sorunları hastalık, zararlılar ve kültürel sorunlar olmak üzere gruplandırabiliriz;
a) Hastalıklar
Orkide yetiştiricilerinin hastalık sorunlarına karşı yapacağı en pratik yöntem hastalık ilk ortaya çıktığında müdahale ederek önlemektir.

Hastalıkların büyümesini ve çoğalmasını önlemek için birçok kültürel yöntem vardır. Fazla sulamadan, aşırı nemden bitkiler mümkün olduğu kadar uzak tutulmalıdır. Bitkiler mutlaka sabah sulanmalı, akşama nemli olmaları engellenmelidir.
Orkide çiçeklerini kesmek ve budamak için kullanılan tüm araç ve gereçler dezenfekte edilmelidir. Yeni dikilen bitkiler en az 3 ay süreyle hastalık organizmaları olabileceği düşüncesiyle izole edilmelidir. Bütün bu yöntemler seradaki hastalık etmenlerinin azalmasına yardımcı olur.
Taç yaprağı yanıklığı; Hastalık etmeni Botrytis cinerea’ dır. Bu hastalık etmeni bazı orkide çeşitlerinin ( Cattleya, Phalaenopsis, Dendrobium, Vanda) çiçeklerinde görülür. Bu hastalık daha çok ılık ve nemli havalarda görülür.
Hastalık ilk önce çiçeğin taç ve çanak yapraklarında oluşan ufak kahverengi lekeler halinde görülür. İleri safhalarda ise tüm çiçek spor yığınlarıyla kaplanmış olur. Tüm hastalıklı çiçekler hemen kesilmeli ve yok edilmelidir. Fazla su ve nemden kaçınma ve iyi havalandırma hastalığın kontrolünde yardımcı olur.
Siyah çürüklük; Bütün dünyada yayılmış olan bu hastalık soğuk (Phytophora), ılık ve nemli (Phthium) hava koşullarında meydana gelir. Yılın herhangi bir döneminde de hastalık görülebilir. Phthium daha tehlikelidir. Çok kısa sürede bitkinin her tarafına yayılır. Bu hastalığa yakalanmış bitkilerin çiçekleri sarı kenarlı olsalar da siyaha döner. Bu etmen genelde yapraklarda bulunur. Ancak yumru ve gövdede de zarar yaparlar. Hastalığın görülmesi halinde yaprakların kuru tutulması sağlanmalıdır.
Virüsler; Orkidelerin en zorlu düşmanlarıdır. Virüslerin ortaya çıktıktan sonra kontrol imkânları yoktur. Özellikle kesim araçları ile kolaylıkla taşınabilir. Çiçekler kesilirken ve kesildikten sonra kesim aletleri mutlaka steril edilmelidir.

Fotoğraf : Virüs bulaşmış orkide

Bazı virüsler yapraktaki kloratik noktalarda gelişerek orada koyu renkli bir bölge oluştururlar. Renk değiştiren virüs sadece çiçek açma sırasında görülür. Bunun dışında bitkide herhangi bir hastalık belirtisi görülmez. Virüs belirti göstermeden üretim esnasında da yayılabilir.

Fotoğraf : Virüslerle mücadele
Tüm önlemler virüslerin bulaşmasından önce alınmalıdır. Eğer bitki virüs tarafından bulaşmışsa hemen izole edilmeli veya imha yoluna gidilmelidir.
Yaprak lekeleri; Hastalık etmenlerinin bazıları yaprak ucunun ölümüne neden olurken bazıları ise yaprak üzerinde çeşitli lekelerin oluşmasına neden olurlar. Daha sonra bu lekeler sarı ve siyah olan lekelere dönüşürler. Çoğu yaprak lekesi yapan etmenler yaprağı öldürmez ancak şekil bozukluğuna sebep olur.
b) Zararlılar;
Kabuklu bitler; Kabuklu bitler genellikle yaprakların altında, dar çatlaklarda ve yalancı çiçek soğanlarının altında bulunurlar. Kabuklu bitlerin ilk belirtisi yaprağın üst kısmında görülen sarı beneklerdir.
Koşniller; Açık kahverengi, oval ve yassı görünümdedirler. Bol miktarda tatlı madde salgılarlar. Salgılanan bu tatlı madde üzerinde mantarlar gelişerek siyah renkte fumajin meydana gelir. Bunun sonucunda da karıncalar tarafından ziyaret edilir.

Unlu bitler; Çiçek saplarından beslenerek erken çiçek dökümüne neden olur. Yapraklarda sararma ve buna bağlı olarak dökülme meydana gelir. Bol ballı madde salgılarıyla fumajin meydana getirirler.

Fotoğraf : Orkidelerde görülen unlu bitler
Kırmızı örümcekler; Genellikle yaprakların alt yüzeyinde ördükleri ağlar arasında yavru ve yumurtaları ile birlikte bulunurlar. Yaprakların öz suyunu emerek zararlı olurlar. Zarar sırasında bazı toksit maddeler salgılayarak bitkilerin zayıflamasına neden olurlar. Yaprakların emgi yerlerinde önceleri küçük beyaz lekeler oluşur. Zararlı yoğunluğu attıkça bu lekeler birleşir. Sonuçta yaprağın rengi önce açılır, sonra kızarır ve kahverengine dönüşür.

Hamam böcekleri; Çok fazla çoğalma potansiyeline sahip hamam böcekleri genç bitkilerin kök uçlarını, tomurcuklarını ve yeni açan çiçeklerin uç kısmını kemirirler. Zararı salyangoza çok benzer. Eğer bitki de herhangi bir sümüksü akıntı yoksa bu zararın hamam böceklerinden ileri geldiği anlaşılır.
Sümüklü böcekler ve salyangozlar; Sümüklü böcek ve salyangozlar gece beslenirler.
Gündüzleri orkide bitkisinin diplerinde ve yarıklarda saklanırlar. Gece saatlerinde kök uçları, genç yapraklar, çiçek tomurcukları ve açmış çiçekleri yerler. Eğer sümük akıntıları sabah erken saatler de görülüyorsa bu sümüklü böcek ve salyangozun bulunduğuna işarettir ve önlemin alınması gerekir.
c) Kültürel sorunlar
Diğer kesme çiçeklerde olduğu gibi bakım hataları sonucu ortaya çıkan kültürel sorunlar orkideler içinde büyük önem taşır. Orkidelerde görülen iki çeşit kültürel sorun çoğu zaman hastalıklarla karıştırılır.

Kalsiyum eksikliği birçok orkidelerde ılık havalarda ve bitkiler gelişirken görülür.Cattleya’ nın genç yaprakları siyaha dönerek gövdeye doğru devam eder. Olgunlaşmamış yapraklarda yaprak tamamen siyaha dönerek kopar. Ciddi durumlarda ise yumru siyaha döner. Siyah bölgeler genişledikçe yaprak sarı haleyle sarılmaya başlar. Kalsiyum eksikliğinin giderilmesi bunu yok eder.

Fotoğraf : Orkide yapraklarında görülen lekeler
Genelde kış aylarında Phalaenopsis bitkisinde hücre çökmeleri görülür. Bitki üzerinde bir veya daha fazla yaprak üstündeki lekelerle çökmeler başlar. Daha sonra çukur alanlar sarıya, sarımsı kahverengiye ve siyaha dönerek virüs enfeksiyonu gibi görülür. Diğer yapraklarda gelişme normal olarak devam eder. Bu sorun soğuk gecelerde ve olgun yapraklar üzerinde soğuk su durduğunda görülür. Bu sorun sulama suyunun sera sıcaklığıyla aynı tutulması ve sera sıcaklığının gece 15 0C sıcaklıkta sabit tutulması ile önlenir.
. Yabancı Ot Mücadelesi
Orkideler özel ortamlarda yetiştirilen bitkilerdir. Yetiştirildikleri ortamlar kontrollü ve dezenfekte edilmiş olduklarından yabancı ot sorunu ile pek karşılaşılmaz. Eğer yabancı ot meydana gelmişse de bunlar el ile temizlenerek mücadele edilir.

Fotoğraf : Orkide saksılarında yabancı ot