Çeliklerde Köklenmeyi Etkileyen Çevre Koşulları

Ortam Koşulları
Sıcaklık
Çelik yastıklarında gündüz sıcaklıklarının 21–27 0C, gece sıcaklığının ise 16–21 0C olması iyi bir köklenme için istenen sıcaklıklardır. Aşırı derecede yüksek sıcaklıklardan kaçınılmalıdır. Çünkü bu sıcaklıklar tomurcukların köklenme olmadan çiçek açmasına sebep olurlar. Bu yüzden de yapraklardan kaybolan su miktarı artar. Adventif köklerin meydana gelmesini sıcaklık olayı düzenler. Bu arada dikkat edilmesi gereken köklenmenin sürgün oluşumundan önce olmasını sağlamaktır.
Çelik yastıklarının alttan ısıtılmasıyla çeliklerin dip kısmındaki sıcaklığın tomurcukları içeren üst kısımdan daha yüksek olması sağlanmalıdır. Bunun için köklendirme yastıklarının dış ortamı ısıtılmazken alttan ısıtma yapılması gerekir. Böylece kökler tomurcuklar açmadan oluşabilecektir. Çeliklerin alt kısımlarındaki sıcaklığı 21 0C de sabit tutan termostat ve kontrollü ekipmanların kullanılması köklenmenin artmasını sağlar.
Işık
Çeliklerde köklenme üzerine ışığın etkisi köklenecek çeliklerin çeşidine göre değişir. Yapraklı çeliklerin köklerin oluşabilmesi için ışık altında olması gerekir.
Oksinlerin köklenmeyi teşvik ettiğini daha önce öğrenmiştik. Kök oluşumunu teşvik eden oksinlerin yapılması için de ışığa gerek vardır. Eğer oksin ihtiyacı dışardan karşılanırsa ışığın varlığı köklenme üzerine engelleyici etki yapar. Daha önceden bünyelerinde yapılmış olan oksini depolayan, kışın yaprağını döken ağaçların odun çeliklerinde kökler, en iyi
karanlıkta oluşmaktadır. Bununla birlikte bünyelerinde az veya hiç oksin ve karbonhidrat depolamamış olan küçük yapraklı çeliklerin besin maddesi ve oksin yapabilmek için ışığa ihtiyacı vardır.
Nem
Çelik üzerinde yaprakların bulunması köklenme için kuvvetli bir uyarıcıdır. Yapraklar yoluyla kaybedilen su, çeliklerdeki su miktarından daha fazla olması hâlinde çeliklerde ölmeler meydana gelebilir. Çeliklerde yapraklara kökler vasıtasıyla yapılan su temini durmuştur. Fakat bu durumda bile yaprak terleme yapma yeteneğini kaybetmemiştir. Çabuk köklenen türlerde köklerin kısa sürede oluşması terleme ile harcanan suyun karşılanmasını mümkün kılar. Fakat köklenmesi uzun süren türlerde yapraklardaki terlemenin köklenme oluncaya kadar çelikleri canlı tutacak düzeyde olması gerekir.
Çeliklerin üzerindeki yaprakların terlemesini en aza indirmek için yaprakları saran hava buhar basıncının, yaprak hücreleri arasındaki boşluklarda bulunan suyun buhar basıncına mümkün olduğu kadar eşit olması gerekir.
Seralardaki çelikler için, sera duvar ve tabanının yağmurlama ile sık sık sulanması sera içindeki nemin uzun süre korunmasını sağlayabilir. Sera ve diğer kapalı yerlerde kullanılmak üzere yapılmış ve suyu buhar hâlinde havaya dağıtan otomatik cihazlar da vardır.
Sisleme
Sisleme ile püskürtmeler yaprak üzerinde ince bir su tabakasının oluşmasına sebep olmaktadır. Bu olayda sadece yaprağı çevreleyen havanın buhar basıncının yükselmesini sağlamayıp aynı zamanda hava ve toprak sıcaklığını da azaltmaktadır. Bütün bunlar terleme hızını azaltan faktörlerdir.
Nemlendirme ve sisleme arasındaki farkın belirtilmesi gerekir. Yalnız bağıl nemi artıran sistemlerde, yaprakları çevreleyen havadaki suyun basıncı artar. Sisleme altında da aynı durum devam eder. Fakat yaprağın kendisi çok ince bir su tabakası ile kaplandığından yaprağın sıcaklığı azalır. Böylece yaprak içindeki suyun buhar basıncı ile birlikte terleme hızı da düşer.
Sisleme altındaki uygun koşullar, büyüme ve yapraklı çeliklerin köklenmesinde uygundur. Terleme düşük bir seviyeye indirilir, fakat ışık şiddeti yüksek tutulur. Bitkide fotosentez tam olarak meydana gelmeye başlar. Köklenme ortamında bulunan tüm çeliklerin sıcaklığı da nispeten düşmüştür. Bu yüzden de solunum hızı da düşmüştür. Diğer yandan kapalı çoğaltma yastıklarında sıcaklık devamlı olarak arttığından havalanma ve gölgeleme zorunludur. Aksi hâlde çelikler yanabilir.
Sisleme sisteminde köklendirilecek yeşil çelikler, köklenme için en uygun bulundukları büyüme mevsiminin başında alınmalıdır. Yeşil çeliklerin köklendirilmesi normal koşullar altında yapılırsa bu odunlaşmamış gevşek çeliklerin soldurulmadan
korunması zor olur. Bununla beraber bazı bitkilerin çok taze sürgünlerinden alınan çelikler, sisleme altında bile yaşayamazlar.
Havalandırma
Köklendirme ortamında bulunan yeşil çeliklerde solunum olayı devam eder. Bu da zamanla ortamda karbondioksit birikmesine neden olur. Ortamda bulunan fazla karbondioksitin bulunması köklenme üzerine olumsuz etki yapar. Çünkü çelikler fotosentez yapabilmek için ortamda oksijene ihtiyaç duyarlar. Bunun içinde günün belirli saatlerinde köklendirme ortamları havalandırılmalı ve temiz havanın içeri girmesi sağlanmalıdır.
Aynı zamanda ortamın havalandırılması sıcaklığın düşmesini de sağlayacaktır.
İlaçlama
Köklendirme yastıklarının hastalık ve zararlılardan korunması zorunludur. Kuruduğu kesin olarak görülen çelikler ve dökülen yapraklar toplanıp atılmalıdır. Yapraklarda çürüklük meydana getiren organizmalarla bulaşma olabileceğinden çeliklerin dikilmeden önce bir fungusit çözeltisine batırılması fayda sağlayabilir.
Köklendirme yastığının tamamı çelikler dikildikten bir süre sonra başlamak ve köklendirme süresince devam etmek üzere belirli aralılarla herhangi bir fungusit ile ilaçlanırsa mantari hastalılara karşı oldukça iyi bir mücadele yapılmış olur. İlaçlama süresi 2–3 haftada bir olabilir. Bu organizmalar ışık şiddeti düşük, nemi yüksek olan kapalı köklendirme ortamlarında çoğalmaları için uygun ortamlar bulabilir.
Eğer yaprakları üzerinde kırmızı örümcek, yaprak biti ve unlu bit gibi böcekler görülürse insektisitlerden biri ile mücadele edilebilir. Çeliklere uygulanacak ilaçlamalar sabah serin saatlerde veya akşam üzeri serin saatlerde olmalıdır.