Kavak ( Populus)

POPULUS (KAVAK) YETİŞTİRİCİLİĞİ
Bilimsel Sınıflandırma
 Âlem: Plantae
 Bölüm: Magnoliophyta
 Sınıf: Magnoliopsida
 Takım: Salicales
 Familya: Salicaaceae
 Cins: Populus sp.
Genel Özellikleri
Dünyanın ılıman bölgelerinde yayılmış 100 kadar türü vardır. Ülkemizde de doğal olarak yetişmektedir. Hızlı büyürler. Kavaklar alkali topraklardan hoşlanırlar. Hem ıslak hem de kuru yetişme yerlerinde ve hafif kumlu topraklarda yetişebilen ağaçlardır. Ancak, kavakların çoğunu durgun sudan, asidik ve kuru topraklardan uzak tutulmalıdır. Yazın yeşil, piramit veya geniş bir habitüse sahip boylu ağaçlardır. Gövde önce düzgün ileri yaşlarda kalın ve derin yarıklıdır. Dalcıklar yuvarlak veya köşelidir. Yapraklar değişik biçim ve ölçülerde, dal üzerinde sarmal olarak dizilmiştir. Yapraklar genellikle elips şeklinde dişli veya düz olabilir. Uzun bir sapa sahiptirler. Çiçekler yapraklanmadan önce açar.
Üretimi
Tohum ya da çelikle üretimi yapılır. Bazı türlerin üretimi daha çok tohumla olmaktadır. Tohumlar kapsüller açılmaya başlar başlamaz alınır ve hemen ekilir. Çünkü canlılıklarını kısa zamanda kaybederler. Bunun yanında 0 derecede tohumlar ağzı kapalı olarak 3 yıl saklanabilirler. Tohumlarda dinlenme yoktur. Ekim yapıldıktan birkaç gün sonra çimlenme başlar. Çöğürlerin aşırı sıcak ve kuraktan korunmaları gerekir. Kavakların tohumla üretimi yanında çelikle de üretimi yapılabilir. İlkbaharda odun çeliği alınır. Çelikler direkt araziye dikilir.
Ekolojik İstekleri
Kavaklar bol ışıklı yerleri severler. Nemli ve verimli topraklarda iyi gelişim gösterirler. Alkalik topraklardan hoşlanırlar. Kavakların pek çok kullanım yeri vardır. Çoğunlukla parklarda, moloz ve çakıl yığınları üzerinde ve tespitinde kullanılır. Gölge ağacı olarak ve yol kenarlarında kullanılır.
Yüzeysel ve çok miktardaki kökleri su ve kanalizasyon boruları dâhil suyun bulunabileceği her yöne gidebileceği düşünülüp ona göre yer seçimi yapılarak kavakların dikimi yapılmalıdır. Ayrıca kavakların zayıf odunları olduğu için rüzgâr ve kardan çabuk etkilenirler. Bunun yanında yaz ortasından itibaren dökülmeye başlayan yaprakları ve allerjen pamuklu tohumları sorun yaratabilir. Özellikle kentlerde, pamuklu ve rahatsız edici olmayan erkek kavaklar dikilmelidir. Hatta bazı dış ülkelerde bu sorunu yüzünden kent merkezlerinde kavakların dikimi yasaklanmıştır.

Önemli Türleri
 Populus alba: Ak kavak
Yurdumuzun hemen her yerinde yetişmektedir. Derin ve drenajlı topraklardan hoşlanır. Durgun sulardan hoşlanmaz. Tuzlu topraklarda ve sahil arazilerinde yetişmeye uygundur. Donlara ve kuraklığa dayanıklıdır. Hızlı büyürler. Işıklı ortamlardan hoşlanır. Meyveleri iki karpelli kapsül biçimindedir. Açılınca içinden bol sayıda tohum çıkar. Çiçekleri mart-nisanda açar. Yaprakları uzun saplı, yumurtamsı ya da çınar yaprağını andırır. Genç sürgünler tüylüdür. Çelikle üretim esastır. Tohumla üretimde tohumlar ilkbaharda yüzeysel ekilir.

Resim : Populus alba
 Populus nigra: Kara kavak
Orta ve Güney Avrupa, Kuzey Afrika, Anadolu, İran ve Asya’ nın doğu bölgelerinde doğal olarak yaşar. 30 m kadar boy, 1,5 – 2 m çap yapar. Geniş bir taca sahiptir. Gövde önceleri açık boz renklidir. İleri yaşlarda derin yarıklar görülür. Gövde daha sonraları koyu bir renk alır ve kalınlaşır. Yeni sürgünler yuvarlak sarımsı renklidir. Dallar kuvvetlidir.
Yapraklar 5 – 10 cm uzunlukta yumurta biçiminde, ucu sivri, kenarları dişlidir. Karakavaklar hızlı büyürler. Bol ışıklı, taban suyu yüksek yerlerde iyi gelişirler.

Resim : Populus nigra

Şekil: Yaprak, sürgün ve tomurcuk yapısı

 Populus tremula: Titrek kavak
Geniş bir yayılma alanına sahiptir. Ülkemizde hemen her ormanda bulunmaktadır. Kısa ömürlü bir bitkidir. Ortalama 70 yıl kadar yaşamaktadır. Yüksek rakımlı yerlerde dahi yaşayabilmektedir ( 2000 m ). 20 – 30 m kadar boylanabilen, yuvarlak taçlı büyük ağaçlardır. Gövde önceleri boz renkli düzgündür. Sonraları üzerinde çatlaklar oluşur. Dallar önceleri sarımtırak esmer renklidir. Yaprakları 3- 8 cm boyundadır. Çiçekleri martta açar ve mayıs haziran gibi meyveler olgunlaşır. Olgunlaşan tohumlar dağılır. Pamuk gibi havada uçuşurlar. Uçan bu tohumlar nemli bir toprak bulduklarında orada çimlenebilirler. Bu özelliği ile orman açıklarına ve yangın sahalarına ilk yerleşen bitkilerdir. Yetişme istekleri bakımından, bol ışıklı yerleri sever. Zengin, nemli, kumlu- killi topraklarda ve taban suyunun yüksek olduğu yerlerde iyi gelişir.

Resim : Populus tremula Şekil

Yaprak, sürgün ve tomurcuk yapısı
 Populus canadensis: Kanada kavağı
Ülkemizde de doğal olarak yetişmektedir. Hızlı büyürler. 30 metre boylanırlar. Avrupa kavaklarıyla melezlenerek değerli klonlar elde edilmiştir. Ilıman iklimlerde, hafif kumlu ve kireçli topraklarda iyi gelişir. Toprak nemini sever. Sert çelikle üretilir.
Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar
Kabuklu bit, yeşil kurt, kın kanatlılar en çok görülen zararlılardır. Pas ve karaleke ise en çok görülen hastalıklardır.

Kaynak :http://www.megep.meb.gov.tr