Gün Güzeli = Kaya Çiçeği ( Hemerocallis)

HEMEROCALLİS( GÜN GÜZELİ, KAYA ÇİÇEĞİ ) YETİŞTİRİCİLİĞİ

1.1. Genel Özellikleri
Bilimsel Sınıflandırma
Alem: Plantae
Şube: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Liliales
Familya: Liliaceae
Botanik Adı: Hemerocallis

Türkçe Adı: Gün güzeli, kaya çiçeği
Bir metre kadar boylanabilen çok yıllık, dayanıklı otsu bitkilerdir. Çiçekleri dal ucunda, sarı, portakal sarısı veya kızıl kahverenginde ve borumsu yapıdadır. Çiçek açma zamanı mayıs-haziran aylarıdır. Bu türün çiçekleri, açık alanda günde bir defa açar. Çiçekli kalma durumu 2–3 aylık bir periyoda yayılır. Bitkinin çiçekleri aynı zamanda kesme çiçek olarak da kullanılır. Çok değişik çeşitleri erken ilkbahardan eylüle kadar çiçek açar.

Resim 1.1: Hemerocallis bitkisinin değişik görünüşleri
Yapraklar rozet şeklinde bir arada aşağı kısımlarda ise uzun şerit şeklindedir. Bitki yuvarlak 2 düzine kadar tek durumlu, güzel renkli zambağı içerir. Kökleri kalın etlidir.
1.2. Üretimi
Üretim kökten ayırma, parçalama şeklinde yapılır. Kökten ayırma nisan ya da kasım ayında yapılır. Dikim mevsimi ilkbahardan mayıs ayına kadardır. Kısmen tohumla da üretilir. Bu durumda 3–4 sene sonra çiçek açabilir.
1.3. Ekolojik İstekleri
Kuvvetli ve serin yapılı bahçe topraklarını severler. Rutubetli ve yarı gölge ortamları ercih ederler. Yıldan yıla değişmeyen iklimlerde güneşli yarı gölge yerlerde ya da bataklık bahçelerinde yetişir. Derin işlenmiş, kuraklığa maruz kalmayan besince zengin topraklarda iyi gelişirler.
1.4. Peyzajda Kullanımı
Çitlerin cephesinde, teraslarda, ağaçların gölgesinde, dayanaklı bir çalı bordürü olarak yetiştirilir. Gerekli durumlarda havuz ya da akarsu kenarlarında uygun yerlere dikilebilirler.Buralarda zarif yaprakları ve borazan biçimli çiçeklerinin silueti suya aksederek dar ve kemerimsi hep yeşil yaprakları ile iyi bir fon oluştururlar.

Resim 1.2: : Hemerocallis bitkisinin peyzajda kullanımı
Aynı zamanda çiçek buketlerinin hazırlanmasında da kullanılabilirler. Kesilen çiçek sapları açılmaya hazır tomurcuklar içermelidir.
1.5. Önemli Türleri
 Hemerocallis flava L.: Anavatanı Güney Avrupa ve Batı Sibirya’dır. 80 cm boylanabilen, çiçekleri 7–9 cm uzunluğunda bitkilerdir. Çiçekleri boru formunda, parlak sarı renkli ve çok güzel kokuludur. Çiçeklerin 6–9 adedi bir arada şemsiye dizilişinde ve her birinin sapçığı 2,5–6 cm uzunluğundadır.

Resim 1.3: Hemerocallis flava L. bitkinin genel görünüşü
Yaprakları çok sayıda parlak yeşil, 40–65 cm uzunluğunda ve şerit şeklindedir. Mayıs-Haziran aylarında çiçek açarlar.
 Hemerocallis fulva L.; Anavatanı Güney Avrupa, Japonya ve Çin’dir. 60–120 cm boylanabilen bitkilerdir. Çiçekleri 6–12’li şemsiyemsi, salkım şeklinde dizilişlidir. Çiçekleri kokusuz, boru şeklinde ve çiçek sapları kısadır. Çiçeğin dışı sarı, iç kısmı kahverengimsi turuncudur. Haziran-temmuz aylarında çiçek açar. Yaprakları 45–75 cm uzunluğunda, şerit şeklinde, alt yüzü grimsi yeşil, üst kısmı ise açık yeşil renkli olup kavisli görünüştedir.

Resim 1.4: Hemerocallis fulva L . bitkisinin değişik görünüşleri
Park ve bahçelerde çok sayıda melez formları kullanılmaktadır.

Hemerocallis fulva Ajak (H. dumortieri x H. falava): Bronz sarısı renkli, büyük çiçekli ve mayıs ayında çiçek açan formudur.
Hemerocallis fulva Baroni (H. serotna x H. citrina Ban.): Kükürt sarısı çiçekleri vardır.
Hemerocallis fulva Corona (H. flava x H. aurantiaca): 1 m boylanabilen, portakal
sarısı renkli ve büyük çiçeklidir. Melezlerin en güzel olanıdır.
 Hemerocallis citrina: Anavatanı Çin ve Japonya olan 80 cm boylanan çok yıllık bir bitkidir. Temmuz-ağustos ayında açan çiçekleri soluk limon sarısı renkli, kahve-esmer lekeli ve hafifçe kokuludur. Bol güneşli yerlerde, kuru, nemli iyi gübrelenen bahçe toprağında veya akarsu kenarlarında yetişir.

Resim 1. 5: Hemerocallis citrina bitkisinin genel görünüşü
Üretimi yumru köklerin ayrılması ya da tohum ekimi ile yapılır.
 Hemerocallis aurantiaca “Major”: 80 cm boyunda, temmuz-ağustosta açan çiçekleri sarı kırmızı ya da turuncu renginde bitkilerdir.

Resim 1. 6: Hemerocallis aurantiaca ‘Major’ bitkisinin genel görünüşü

Güneşli gölge yerlerde, kuru-nemli iyi gübrelenen bahçe toprağında yetişir.
 Hemerocallis hybrids: Aşağıda belirtilen çok yıllık ve çeşitli türlerin melezleri olan çeşitler, seleksiyon sonucu elde edilmiştir.

Resim 1. 7: Hemerocallis hybrids bitkisinin değişik görünüşleri
Bunun sonucunda daha büyük çiçekli ve çeşitli renk tonlarında çiçekli çeşitler elde edilmiştir.
Hemerocallis hybrids ‘Banbury Canary’: Çiçekleri canlı turuncu renklidir.
Hemerocallis hybrids ‘El Magnifico’: Çiçekleri büyük, bakırımsı-pembe renklidir.
Hemerocallis hybrids ‘Marion Vaughn’: Çiçekleri soluk limon sarısı renklidir.
Hemerocallis hybrids ‘Pink Damask’: Çiçekleri büyük, parlak pembe renklidir.
Hemerocallis hybrids ‘Pink Prelud’’:Çiçekleri tek, soluk pembe renklidir.
Hemerocallis hybrids ‘Stafford’: Çiçekleri koyu, al kırmızısı renklidir.

Resim 1. 8: ‘Banbury Canary

Resim 1. 9: “El Magnifico”

Resim 1.10: “Marion Vaughn”

Resim 1.11: “Pink Damask”

Resim 1.12: “Pnk Prelude”

Resim 1.13: “Stafford”
1.6. Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar
Bakteriyel solgunluk, fusarium spp., boğaz çürüklüğü, külleme ve fungal hastalıkların yanında mollus (yumuşakçalar) ve toprak zararlılarıyla mücadele edilmelidir.

Kaynak :http://www.megep.meb.gov.tr