Solidago (Altınbaşak) Yetiştiriciliği

1. SOLİDAGO YETİŞTİRİCİLİĞİ
1.1. Genel Özellikleri
1.1.1. Bilimsel Sınıflandırma
 Âlem: Plantae
 Şube: Magnoliophyta
 Sınıf: Magnoliopsida
 Takım: Asterales
 Familya: Asteraceae
 Botanik Adı: Solidago L.
 Türkçe Adı: Altın başak
Solidago Latincede katı, sıkı anlamına gelen ‘solid’ ve sağlamlaştırmak anlamına gelen ‘ago’ kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuştur. 1952 yılında Büyük Bitkiler Kılavuzu’nda altın başak olarak çevrilmiştir.

Fotoğraf 1.1: Bitkinin genel görünüşü
Solidago toplu çiçekler anlamına gelen Asteraceae familyasında yer alır. Solidago cinsinin yaklaşık 100 kadar türü Kuzey Amerika ve Avrupa-Asya Kıtası’nın birleştiği bölgede doğal olarak yetişir.

Fotoğraf 1.2: Doğal olarak yaşayan solidago çeşidi
Çok yıllık otsu yapıdaki bitki, çalı şeklinde büyür. Yapraklar sık ve sarmal dizilişlidir. Çiçek durumu bileşik salkım veya salkım şeklindedir. Çiçek tablası dar çan veya disk şeklindedir. Çiçekler, çiçek tablası üzerine dizilmiştir.

Fotoğraf 1.3: Bitkinin yaprak ve çiçek yapısı
Çiçeklerin büyük çoğunluğu tüp şeklinde, bazıları ise dilsi görünümdedir. Çiçekler korollodan (taç yaprak) dolayı genellikle sarı renklidir.

Fotoğraf 1.4: Solidago ile hazırlanmış bir buket
Solidago uzun yaşayan bir bitkidir. Birçoğu 60–260 cm boy yapabilir. Kısa, soluk sarıçiçekler uzun değişik aralıklarla çiçek açmaları için planlanır. Çiçekler genellikle yaz başında açar. Bitki ısıya, sıcaklığa ve kuraklığa dayanıklıdır.

Fotoğraf 1.5: Solidago tarlasından genel görünüş
Ülkemizde ve dünyada solidago çok eskiden beri bilinmekle birlikte kesme çiçek olarak kullanımı yenidir. Solidago kesme çiçek olarak daha çok diğer çiçeklerle birlikte dolgu maddesi denen yeşillik olarak kullanılır. Aranjmanların değişmez kesme yeşilliklerindendir.
1.2. Fide Üretimi
Solidago üretimi tohum, ayırma ve çelik ile yapılır.
1.2.1. Generatif Üretim
Solidagolarda generatif üretim tohum ile yapılır. Solidago tohumları kasalara ya da yastıklara atılır. 2–3 hafta içerisinde çimlenen tohumlar 60–70 günde dikime hazır hale gelir.
1.2.2. Vegetatif Üretim
Vegatatif üretim çelik ve ayırma ile olur. Çelikler kış aylarında önceden budanmış bitkilerden yeşil çelik olarak alınır. Çelik alınacak bitkinin iyi gelişmiş ve sağlam olmasına dikkat edilmelidir. Çelikler 10–15 cm uzunluğunda hazırlanmalıdır.

Fotoğraf 1.6: Hazırlanmış solidago çeliği

Ayırma ile üretimde ise daha önceki yıllarda gelişerek kardeşlenmiş olan bitkiler sökülür. Yeni sürmüş olan her bitki köklerine zarar gelmeyecek şekilde ana bitkiden ayrılır. Zaman kaybetmeden gerçek yerlerine dikilir.

1.3. Fidelerin Bakımı
Solidagoların hem çelik hem de tohumdan olan fidelerinin yerlerine dikilene kadar geçen süre oldukça uzundur. Bu süre içinde özenli bir bakım isterler. Özellikle sulamaya dikkat edilmelidir. Yapılacak fazla sulama fidelerde çökme meydana gelmesine neden olacaktır. Sulama genellikle sisleme şeklinde yapılır. Mümkün olduğu kadar gece bitki üzerinde su kalmamasına dikkat edilir.
Çelikle üretilen fidelerde ise sık sık nemlendirme yapılarak bitkinin su kaybı önlenmelidir.
Fazla sulamadan dolayı ortamda nem oluşacağından havalandırmaya da dikkat edilmelidir. Havalandırma ya seranın cam açıklarından ya da vantilatörler yardımı ile sağlanır. Her gün düzenli olarak fidelerin mutlaka havalandırılması gerekir.
Fidelerin bakımında diğer önemli bir konuda ilaçlamadır. Fidelerin hassaslığı göz önünde tutularak her hafta mutlaka düzenli olarak koruyucu amaçlı ilaçlama yapılmalıdır.
Fidelerin bakımında dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan biri de fidelerin boya kaçmasına engel olmaktır; bunun için de fidelerin bol ışık alan yerlerde yetiştirilmesi gerekir.
2. SOLİDAGO FİDELERİNİN BAKIMI
2.1. Toprak ve Gübre İsteği
Açık alanda yapılan solidago yetiştiriciliğinde toprağın dikimden önce derin işlenmesi gerekir. İlk zamanlarda bitkinin suya fazla ihtiyaç duymasından dolayı toprağın iyice havalanmaya ihtiyacı vardır.

Solidago yetiştiriciliği yapılacak toprağın pH değeri 5,5–6,5 arasıdır. Toprak drenajı iyi ve organik maddece zengin olmalıdır. Solidago yetiştirmeye uygun olan topraklar sürülerek veya bel ile işlenerek kabartılmalıdır. Yabancı otlar, kökler temizlenmeli, kesekler parçalanmalıdır.
Solidago yastıkları 1,10–1,20 cm genişliğinde hazırlanır. Dikimden önce yastıklar tırmık ile düzeltilir ve iyice sulanır.

Fotoğraf 2.1: Yeni dikilmiş soligada tarlası
Solidago yetiştirilecek toprağa gübre ilavesi gerekir. Açık arazilerde toprağın doğal gübrelerle karıştırılmasında yarar vardır. Bunun yanında yapay gübrelerden azot içeriği fazla olan gübreler seçilmelidir

2.2. Dikim ve Zamanı
Tohumdan üretilen solidago fideleri 4–5 yapraklı olduğunda ve boğum araları uzamadan dikilir. Dikim esnasında fidelerin boya kaçmamasına özellikle dikkat edilmelidir. 1–1,20 m genişliğindeki tavalara 20x30 cm aralıklarla dikim yapılmalıdır. Çelikle üretilen solidago fidelerinde köklenme tam görüldüğünde ve kökler yeterince uzadığında yapılmalıdır. Bunlarda da tohumla üretilen solidago fideleri gibi 20x30 cm aralıkla dikim yapılır

Fotoğraf 2.2: Açık alanda solidago yetiştiriciliği
Ayırma ile elde edilen fidelerin gelişimleri, diğer fidelere göre daha hızlı olacağından bunların sıra ara ve sıra üzerlerini biraz daha fazla tutmakta yarar vardır. Solidago bitkisi ne kadar sık dikilirse o kadar çok kardeşlenme yapma imkânı bulur. Bunun içinde sık dikimden kaçınılmalıdır.
Dikim genellikle ilkbahar aylarının başında yapılır. Dikim esnasında fideler derin dikilmemelidir. Kök boğazına kadar toprağa yerleştirilip yanları toprakla doldurulup hafifçe bastırılmalıdır. Dikimden hemen sonra can suyu verilmelidir.

3. EKOLOJİK İSTEKLER
3.1. Sıcaklık
İlkbaharda yastıklara dikilen solidago fideleri gündüz 21-27 0C gece ise 13-18 0C sıcaklığa ihtiyaç duyar.
3.2. Işık
Solidago çiçekleri doğal halde yaz sonunda açar. Kış ve bahar yetiştiriciliği için vegetatif gelişme süresinde uzun güne ihtiyaç duyar. İyi bir gelişme için 16 saatten fazla gün uzunluğuna ihtiyacı vardır. Dipten gelen sürgünler 38-46 cm’ye uzadığında kısa günlerde de çiçeklenebilir. Kısa günde ışıklandırma yapıldığında ise çiçek oluşumunun başlaması için 12 saatten fazla karanlık olmamalıdır. Çiçek dallarında tomurcuk rengi görüldüğünde kısa gün periyodu tamamlanmış demektir.
3.3. Nem
Solidago bitkisi yüksek toprak neminden hoşlanan bir bitkidir; bunun için de toprağın her zaman nemli olması istenir. Bunu sağlamak içinde toprağın sık sık sulanması gerekir; ancak fazla sulamanın da fideleri çürüteceği düşünülerek sulamanın kontrollü yapılması gerekir.
3.4. Havalandırma
Solidago bitkisi yetiştiriciliği açık arazide yapıldığından havalanma ihtiyacı yoktur; ancak kapalı alanlarda kısıtlı yapılan yetiştiriciliklerde fazla nemden fidelerin zarar görmemesi için mutlaka havalandırma yapılmalıdır.

4. KÜLTÜREL İŞLEMLER
4.1. Sulama
Solidago bitkisi suyu çok seven bir bitkidir; ancak aynı oranda kuraklığa da dayanıklıdır fakat en iyi büyüme ve gelişme kuru dönemler boyunca düzenli olarak yapılan sulama ile elde edilir. Sulama, salma sulama ya da damlama şeklinde yapılabilir.

Fotoğraf 4.1: Soligadoda damla sulama sistemi
4.2. Gübreleme
Gelişmekte olan bitkilere düzenli olarak 50-100 ppm oranında azot (N) verilmelidir.
4.3. Hastalık ve Zararlılar
 Külleme: Yapraklar ve tomurcuklar pudralanmış gibi beyazlaşır. Zamanla tomurcuklar düşer, yapraklar kıvrılıp kurur. Bitkinin görünüşünden dolayı ticari değeri düşer.
 Kök boğazı çürüklüğü: Daha çok, fidelerin ilk dikildikleri zaman görülebilir. Sebebi derin dikim ya da fazla sulamadır. Mücadelesinde derin dikimden kaçınılmalı, sulama daha kontrollü olarak yapılmalıdır.
 Kırmızı örümcek: Genellikle yaprakların alt yüzeyinde ördükleri ağlar arasında yavru ve yumurtaları ile birlikte bulunur. Yaprakların öz suyunu emerek zararlı olur. Zarar sırasında bazı toksit maddeler salgılayarak bitkilerin zayıflamasına neden olur. Yaprakların emgi yerlerinde önceleri küçük beyaz lekeler oluşur. Zararlı yoğunluğu attıkça bu lekeler birleşir. Sonuçta yaprağın rengi önce açılır, sonra kızarır ve kahverengine dönüşür. Yapraklar sarararak döküldüğünden, solidagoların büyümesi durur. Zarar gören yapraklar sararır, kıvrılır ve dökülür.
 Galeri sineği: Ergin sineğin faaliyeti bütün yıl sürer. Yaprağın epidermisi arasına bırakılan yumurtalardan çıkan larvalar, yaprak epidermisini yiyerek beslenir. Larvaların beslenirken açtıkları galeriler, tüm yaprağı kaplayarak bitkinin fotosentez yapmasını engeller. Bu yapraklar daha sonra kuruyarak dökülür. Beslenemeyen bitki zayıflar, kurur ve önemli kayıplar oluşur.
4.4. Yabancı Ot Mücadelesi
Yabancı ot mücadelesi dikimden önce toprağa herbisit ile müdahale edilerek yapılabilir.Eğer dikimden sonra yabancı ot mücadelesi yapılacaksa el ile yapılmalıdır. Mücadele esnasında küçük çepinler kullanılarak aynı zamanda toprağın havalanması da sağlanır.

5. HASAT İŞLEMLERİ
5.1. Hasat
Solidagoda hasat çiçek rengi hafif belirdiğinde yapılmalıdır. Çiçeklerin tamamen açması beklenmemelidir. Hasat sabah erken saatlerde ve toprak seviyesinden 5-10 cm üzerinden kesilerek yapılmalıdır.
5.2. Tasnif
Hasat edilen solidagolar serin bir yere getirilir. Boylara göre tasnif yapılır. Genellikle kısa, orta ve uzun olmak üzere üç boya ayrılır. Açmış solidagolar henüz açmakta olanlarla karıştırılmamalıdır.

Fotoğraf 5.1: Hasat edilmiş solidagolar
Boylarına göre tasnif edilen solidagolar 10 veya 20’li olarak demetlenir. Serin bir yerde su çektirmeye bırakılır.
5.3. Pazara Hazırlama
Solidagolarda pazara hazırlık demetlerin su çektirilmesi ile başlar. 15-20’şerli solidago demetleri kovalara konularak su çektirilir.

Fotoğraf 5.2: Demetlenmiş solidago
Bir gün boyunca su çektirilen solidago demetleri ertesi gün pazara gönderilmek üzere kutulara yerleştirilir. Solidagoların pazara sunulmasında kullanılan kutular 115 cm uzunluğunda, 45 cm genişliğinde ve 25 cm derinliğindedir.

Fotoğraf 5.3: Solidagoların pazara gönderilmesinde kullanılan kutuların hazırlanması
Kutuların her tarafı çiçeklerin muhafazası ve hava almaması için gazete ile kapatılır. Solidago demetleri 5’li olarak karşılıklı gelecek şekilde kutunun en alt kısmına yerleştirilir. Üzerlerine çiçeklerin zarar görmemesi için gazete serilir. Bu şekilde kutu dolana kadar devam edilir.
Genellikle kutulara 40-50 demet solidago konulur; ancak çiçekleri fazla sıkıştırmaması için 40 demet tercih edilir. En üste konulan solidagolar kutunun kendi gazetesi ile kapatılır.
En son işlem olarak kutunun kendi kapağı geçirilir ve sağlı sollu iki yerden bağlanır. En son olarak gideceği yer kutu üzerine yazılır ve çiçek mezadına gönderilir.
5.4. Depolama
Kesilen solidagolar serin bir yerde su içerisinde 7-10 gün saklanır. Soğuk hava depolarında ise susuz olarak 2-5 0C’de 5 gün saklanabilir.

Kaynak :Megep